Blog

Mesleki Eğitim Nedir?

Meslek; insanlara yararlı mal ya da hizmet üretmek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, belli bir eğitimle kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, kuralları toplumca belirlenmiş etkinlikler bütünüdür.

Mesleki Eğitim; toplumsal hayatın her alanında ihtiyaç duyulan mesleklerde kalifiye teknik elemanlar yetiştirilmesi için gerekli bilgi ve becerilerin verildiği eğitimdir. Mesleki eğitimin amacı, toplumun hedefleri ve iş çevrelerinin talepleri doğrultusunda bireylere belirli bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve uygulama yeterliliklerinin kazandırılmasıdır.

Mesleki Eğitimin Önemi
Ülkelerin gelişmesinde ve kalkınmasında sanayileşmenin temel unsuru olan bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarına sahip yüksek verimi gerçekleştirecek kalifiye insan gücünün yetiştirilmesi zorunluluktur. Kalifiye elemanların bilgi ve becerisi, ekonomik başarının temelidir. Mesleki kurslar özellikle iki amaca yöneliktir; genç insanlara başarılı bir meslek yolu hazırlamak ve ekonomiye vasıflı eleman yetiştirmek. Günümüzde, hızlı teknolojik değişme ve dünya düzeyindeki yapılaşma değişiminde Mesleki Teknik Eğitim öneminin çok büyük olduğu herkes tarafından bilinen ve söylenen gerçektir.

Geleceğimizin teminatı olan gençlerimizin ilgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirecek, gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlanmasında ve ülkemizin kalkınmasında en önemli unsur haline gelmesinde Mesleki Eğitimin önemi çok büyüktür.

Bilim ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak hızla gelişen endüstrimizin ihtiyaç duyduğu teknik insan gücünün yetiştirilmesi amacıyla Endüstriyel Teknik Öğretim Okulları eğitim ve öğretim vermektedir.

Bununla birlikte geçmişte ilgili teknik eğitim veren okullarda okuyamamış, aktif olarak çalışan işçilerin teorik ve pratik olarak tekrar tekrar bilgilendirilmesi iş verimliliğini yükseltmekte, oluşabilmesi muhtemel zaman, mal ve can kayıplarını en aza indirgemektedir.

Ülkelere Göre Mesleki Eğitim

Almanya
Tüm kıta Avrupası’nda olduğu gibi Almanya’da da meslek eğitimi yüzyıllar boyu lonca teşkilatı içinde usta-çırak ilişkisi çerçevesinde gerçekleştirilmiş; fabrika üretiminin yaygınlaşmasından sonra çıraklık eğitimi krize girmiş ve yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulmuştu. Özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısında çıkarılan yönetmelik ve tüzüklerle Almanya’da çırakların bir öğretim kurumuna devam etmeleri, okula devam zorunluluğuna paralel olarak düzenlenmişti. Böylece Almanya’da meslek eğitiminde uygulamanın işletmelerde ve teorik eğitimin okullarda birbirine paralel yürümesini esas alan “ikili sistem”in temeli atılmıştır. Günümüzde Almanya’da mesleki eğitim, ikili sistemin temel ilkelerini ve ruhunu koruyan 1969 tarihli Çıraklık Kanunu (Berufsbildungsgesetz) ile düzenlenmektedir.

Günümüzde Almanya’da zorunlu eğitim, 18 yaşın tamamlanmasıyla sona erer. Ortaöğretimin ilk devresindeki bir okulu tamamlayan ve lise üst devreye devam etmeyen öğrenciler, zorunlu eğitimlerinin kalan kısmını ortaöğretim II. devrede yer alan mesleki eğitim okullarından birinde tamamlamak zorundadır. Mesleki eğitim okullarındaki eğitim, işletmelerde uygulamalı eğitimi de içeren “ikili sistem içinde yapılır. İşletmelerdeki uygulamalı eğitim yetkisi Federal hükümete aittir ve bunun esasları Mesleki Eğitim Yasası ile belirlenmiştir. Uygulamalardan ise eyaletler sorumludur. İkili sistemde öğrenciler aynı zamanda işçidir; asgari ücretin altında da olsa belli bir ücret alırlar ve bir iş sözleşmesinin sağladığı yasal avantajlardan yararlanırlar. Eğitim, 375 meslek alanında ve ulusal müfredata dayalı bir programla yürütülür. Gençler, haftanın 1-2 gününü okulda, diğer günlerini işyerinde geçirirler. Bazı mesleklerde ise okuldaki eğitim ile işyerindeki eğitimle aynı zamanda değil, art arda gerçekleşir. İşverenin genci istihdam etme zorunluluğu olmamasına rağmen mezun olanların dörtte üçü eğitim gördükleri işyerinde istihdam olanağı bulmaktadır. Sistemin maliyeti işverenler, yerel hükûmetler ve çıraklar tarafından karşılanır.

Japonya
Japonya’da ilk mesleki eğitim yasası 1849 yılında çıkmış; 6 yıllık temel okullardan sonra devam edilen orta okullarda 1899 yılından itibaren tarım, balıkçılık, ormancılık, endüstri alanlarında mesleki eğitime başlanmıştır. Ülkede gençlerin çok küçük bir bölümü ortaokul eğitiminden sonra çalışma hayatına veya ortaöğrenim düzeyindeki meslek eğitim kurumlarına devam eder; 9 yıllık zorunlu eğitimi tamamlayanların çok büyük oranı genel liseye devam eder. Okuldan ayrılan gençleri işe yerleştirme sorumluluğunu 1960’larda Çalışma Bakanlığı’nın kamu istihdam servislerinden alıp liselere vermesi ile okul-işveren ilişkileri (Jissei-kankei) adı verilen bir sistem kurulmuştur. “Yarı-formal sözleşmeler” ya da “zımnî sözleşmeler” olarak da çevrilen bu sistemde işverenler, okulla yapılan işbirliği sonucunda eğitimlerinin son yılında kendilerine yönlendirilen gençlere bir kariyer fırsatı sunar. Japon modelinde işverenlerin meslekî eğitimdeki rolü büyüktür, devlet yardımcı rol oynar.

Endüstrinin hızla gelişmesi sonucu 1960’larda Japonya’da teknik uzmanlar yetiştirmek üzere 5 yıllık teknoloji kolejleri (kōtō-senmon-gakkō, genellikle kısaca kōsen açılmıştır. Teknoloji kolejleri, ortaokul mezunlarının alındığı ve 3 yıllık lise öğrenimin de kapsayan meslek yüksek okullarıdır. Makine mühendisliği ile ilgili, elektronik/elektronik, bilişim, kimya, inşaat ile ilgili bölümleri vardır. Mezunları ön-lisans derecesi alır ve üniversiteye başvurma hakları mevcuttur. 1991’deki bir düzenleme ile lise seviyesi üzerine 2 yıllık ileri dersler sunan meslek yüksek okulları da açılmıştır.

Türkiye
Türkiye’de mesleki eğitimin bir sistem içinde başlamasının 13. yüzyılda Ahilik örgütünün yaygınlaşması ile gerçekleştiği kabul edilir. Ahilik teşkilatında mesleki eğitim on yaşında ve alında bireyler için işyerinde yamaklıkla başlamakta, iki yıl sonra çıraklığa, genelde 1001 gün olan çıraklıktan sonra kalfalığa ve 3 yıl süren kalfalık döneminden sonra sınav niteliğinde olan bir törenle ustalığa terfi edilmekteydi. Ahilik teşkilatı İstanbul’un fethinden sonra zaman içinde gayrimüslim halkın da katılabildiği bir esnaf örgütü olan lonca teşkilatına dönüştü ve mesleki eğitim, 1860 yılına kadar loncalar eliyle gerçekleştirildi. 1860 yılından sonra mesleki eğitim, örgün eğitim kurumlarıyla birlikte yürüdü. 1912 yılında lonca teşkilatına son verildi.

Türkiye’de ahi birlikleri ve lonca devirlerinden sonra mesleki eğitim faaliyetlerin neredeyse tamamı, devlet tarafından gerçekleştirildi. Osmanlı Devleti’nin Tanzimat döneminde Mithat Paşa’nın valilik yaptığı yerlerde Avrupa’daki mesleki eğitime benzer tarzda çalışmalar yapıldı. Cumhuriyet’in ilanına kadar mesleki eğitim, devletin resmi eğitim politikası içinde yer almıyordu. Cumhuriyet döneminde ise mesleki eğitim okula dayalı bir hal aldı; bu alandaki eğitim faaliyetlerinin neredeyse tamamı, bizzat devlet eliyle gerçekleşti. Cumhuriyetin ilk yıllarında mesleki eğitim, Erkek Sanat Okulları, Kız Sanat Okulları, Ticaret Okulları tarafından sürdürüldü. 18 Haziran 1986 yılında yürürlüğe giren 3308 sayılı kanun ile eğitim merkezlerinde yapılan uygulamalı eğitim ile işyerlerinde yapılan eğitimin paralelliği sağlandı. Bu kanun kimilerince Almanya’daki ikili meslek eğitim sisteminin uyarlanması olarak değerlendirilmiş, kimilerince ise Ahi birliklerinin ve uygulamalarını yaşatan bir kanun olarak düşünülmüştür.

Günümüzde mesleki teknik eğitim, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Endüstri Meslek ve Teknik Liseleri adı altında 8. sınıftan sonra başlamaktadır. 1980’li yıllarda yabancı dil bilen teknik insan gücün yetiştirmek için Anadolu Meslek Liseleri ve Anadolu Teknik Liseleri adıyla bir sene yabancı dil eğitim veren okullar açılmıştır. 2000’li yıllarda mesleki ve teknik eğitim alanında orta öğretim diploması, sertifika ve belge veren programların uygulandığı Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezleri açılmıştır. Örgün eğitimin yanı sıra açılan Çıraklık Eğitim Merkezleri aracılığıyla mesleki teknik eğitim verilmektedir.

Mesleki Yeterlilik Sistemi ve Sıkça Sorulan Sorular

֍ Tehlikeli ve Çok Tehlikeli İşlerde Mesleki Eğitim zorunluluğu kalktı mı?
Hayır. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun Çalışanların Eğitimini düzenleyen 17. Maddesinin 3. Maddesine göre;  “Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz” denilmektedir.
Bu kanuna dayanılarak çıkartılan Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik ise, Madde 5 ve Madde 6 ile Mesleki Eğitimin Zorunluluğunu ve Belgelendirilmesini düzenlemiştir.

֍ Tehlikeli ve Çok Tehlikeli İşlerde çalışanlar için hangi belgeler zorunlu?
Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmeliğin 6. Maddesine göre;
a) 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre verilen diploma, bitirme belgesi, yetki belgesi, sertifika, bağımsız işyeri açma belgesi, kalfalık, ustalık ve usta öğreticilik belgelerinden birisi,
b) 12/3/2013 tarihli ve 28585 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliğine göre mesleki eğitim kursları veya mesleki eğitim modülü/kursları ile eşit süreli olmak koşuluyla işbaşı eğitim programları sonucu alınan belgeler,
c) Millî Eğitim Bakanlığı veya Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yetkilendirilen kurumlarca verilen operatör belgesi ve sürücü belgesi,
ç) 11/7/2002 tarihli ve 24812 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Patlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında alınan ateşleyici yeterlilik belgesi,
d) Kuruluş kanunlarında veya ilgili kanunlarca yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler,
e) Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, eğitim amaçlı faaliyet gösteren vakıf ve dernekler, işçi ve işveren kuruluşları ile bünyelerinde kurulu iktisadi işletmeler, işçi ve işveren kuruluşları tarafından Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş eğitim amaçlı şirketler ve işveren tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler,
f) Uluslararası kurum ve kuruluşlardan alınan ve Millî Eğitim Bakanlığı tarafından denkliği sağlanan belgeler,
g) 30/12/2008 tarihli ve 27096 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Meslekî Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği kapsamında verilen meslekî yeterlilik belgeleri.

֍ MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi nedir?
Mesleki yeterlilik belgesi bireyin, ulusal yeterlilikte belirtilen öğrenme kazanımlarına (bilgi, beceri ve yetkinlik) sahip olduğunu gösteren bir belgelerdir.

֍ MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi zorunluluğu ne demek?
Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanununda 4/4/2015 tarihinde yapılan düzenlemeye göre, Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından yayımlanmış Tebliğlerde yer alan mesleklerde çalışacak kişilerin MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi alması zorunlu hale gelmiştir.

֍ Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu ne diyor?
İlgili MYK Kanunu şöyle demektedir: “Tehlikeli ve çok tehlikeli işlerden olup, Kurumca standardı yayımlanan ve Bakanlıkça çıkarılacak tebliğlerde belirtilen mesleklerde, tebliğin yayım tarihinden itibaren on iki ay sonra bu Kanunda düzenlenen esaslara göre meslekî yeterlilik belgesine sahip olmayan kişiler çalıştırılamaz. 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre ustalık belgesi almış olanlar ile Millî Eğitim Bakanlığına bağlı meslekî ve teknik eğitim okullarından ve üniversitelerin meslekî ve teknik eğitim veren okul ve bölümlerinden mezun olup, diplomalarında veya ustalık belgelerinde belirtilen bölüm, alan ve dallarda çalıştırılanlar için meslekî yeterlilik belgesi şartı aranmaz”

֍ Yayınlanmış bir Tebliğ var mı?
Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından 25 Mayıs 2015’te 40 Meslek için ve 24 Mart 2016 tarihinde de 8 Meslek için birer tebliğ yayınlanmıştır. Buna göre bu tebliğlerde yer alan mesleklerde çalışanların MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi alması zorunlu hale gelmiştir.

֍ Kimler MYK Mesleki Yeterlilik Belgesinden muaftır?
Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanununda yer alan “5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre ustalık belgesi almış olanlar ile Millî Eğitim Bakanlığına bağlı meslekî ve teknik eğitim okullarından ve üniversitelerin meslekî ve teknik eğitim veren okul ve bölümlerinden mezun olup, diplomalarında veya ustalık belgelerinde belirtilen bölüm, alan ve dallarda çalıştırılanlar için meslekî yeterlilik belgesi şartı aranmaz” ibaresine göre Ustalık Belgesi olanlar ile diplomasında yazan alanda çalışanlar için MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi zorunlu değildir.

֍ Tebliğde yayınlanan bir meslekte çalışıyorum. Ustalık belgem veya diplomam yok ama MEB onaylı 32 saatlik kurs sertifikam var. Yine de MYK Belgesi almalı mıyım?
Evet. Mesleğiniz yayınlanan tebliğlerden birinde yer alıyorsa MEB onaylı bile olsa kurs sertifikanız artık geçersizdir. MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi almak zorundasınız.

֍ Çalıştığım meslek tebliğde yok. Belge almama gerek var mı?
Eğer mesleğiniz tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alıyorsa tebliğde yer almasa bile Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmeliğin 6. Maddesinde a ve f maddeleri arasında belirtilen belgelerden birini almak zorundasınız.

֍ Mesleğim tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alıyor ancak MYK tarafından yayınlanmış bir standardı yok. Ne yapmalıyım?
MYK tarafından yayınlanmış bir standardı olmasa bile Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmeliğin 6. Maddesinde a ve f maddeleri arasında belirtilen belgelerden birini almak sorundasınız.

֍ Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan bir mesleğim var. MYK tarafından standardı da yayınlanmış. Ancak MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi veren bir yer bulamadım. Ne yapmalıyım?
MYK belgeleri Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından yetkilendirilmiş sınav ve belgelendirme merkezleri tarafından sınavla verilmektedir. Henüz yeni bir sistem olduğu için tehlikeli ve çok tehlikeli sınıflarda olsa bile her meslekte belgelendirme yapılamıyor olabilir. Hangi mesleklerde ve hangi merkezlerce MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi verildiğini öğrenmek için Mesleki Yeterlilik Kurumunun web sayfasına bakabilirsiniz. 

֍ Mesleğim tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer almasa da MYK Mesleki Yeterlilik belgesi almalı mıyım?
Yayınlanan tebliğlerde yer almayan mesleklerde henüz bir zorunluluk bulunmamakla birlikte zamanlar her meslek için belge zorunluluğu getirilmesi planlanmaktadır. Kariyer olanaklarınızı artırmak veya yetkinliğinizi resmi olarak ispatlamak için yetkilendirilmiş bir merkezde sınava girerek başarılı olursanız, MYK Mesleki yeterlilik Belgesi alabilirsiniz.

֍ MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi nereden alınır?
Mesleki yeterlilik belgesi, MYK (Mesleki Yeterlilik Kurumu) tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarında teorik ve uygulamalı sınava girilerek alınır.

֍ MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi almak ücretli midir?
Evet. MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi almak için girdiğiniz sınavlar ve belgeler ücretlidir. Ancak yayınlanan tebliğlerde yer alan mesleklerde sınav ücretleri Devlet tarafından karşılanmaktadır. Buna göre bahsi geçen mesleklerden birinde sınava girip başarılı olmanız halinde yatırdığınız ücret iade edilir. Ücret iadesi ve teşviklerle ilgili ayrıntılı bilgi belgelendirme merkezleri tarafından da verilmektedir.
Sınav ücretleri sınavı yapan Sınav ve Belgelendirme Merkezlerince belirlenmekte ve ilan edilmektedir. Belge ücretlerini ise Mesleki Yeterlilik Kurumu belirler. Ücretlerle ve ilgili ayrıntılı bilgiyi Sınav merkezlerinin kendi web sayfalarından ve MYK web sayfasından alabilirsiniz.

֍ Ulusal Yeterlilik Nedir?
Ulusal ya da uluslararası meslek standartları temel alınarak hazırlanan, öğrenme, ölçme-değerlendirme amacıyla kullanılan, bireylerin mesleğini başarı ile icra etmesi için sahip olmaları gereken bilgi, beceri ve yetkinlikler ile bu bilgi, beceri ve yetkinlikleri kanıtlamaları için nasıl bir ölçme ve değerlendirme sürecinden geçmeleri gerektiğini açıklayan ve Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından onaylanarak yürürlüğe giren teknik dokümanlardır.

Copyright © Kaynak Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi